Ndërsa xhaxhai u shërben me patate të pjekura, ai përmend rastësisht se një vaksinë e koronavirusit do të përdoret për të injektuar mikroçipa në trupat tanë për të na gjurmuar.
Ose mbase është ajo pikë kur një mik, fillon të flasë se si Covid-19 “nuk ekziston”. Ose kur thuhen përralla të zhurmshme rreth QAnon dhe satanistëve elitë që hanë foshnje.
Këto janë disa prej rasteve që në një artikull të BBC-së, renditen si të mundshme, ku shumë prej neve mund të përballen duke folur jo për pyetje dhe debate legjitime politike, por komplote dhe trillime të çuditshme.
Për këtë arsye, BBC paraqet disa nga opsionet që mund të përdoren, në momentin që haset në shoqëri me persona që besojnë në teori konspirative, pa i prishur festat e fund-vitit.
- Mbani qetësinë
Edhe pse është e rëndësishme të ballafaqohemi nga gënjeshtrat, nuk është kurrë e dobishme të acarohemi nga si pasojë e tyre.
“Rregulli im numër një do të ishte të mos prishja Krishtlindjet”, thotë Mick Ëest, autor i librit Escaping the Rabbit Hole. “Një bisedë e zemëruar dhe e nxehtë do t’i lërë të gjithë të ndjejnë mbeturina dhe besime të mëtejshme konspirative”.
Psikologu Jovan Byford, një pedagog në Universitetin Open në Britani të Madhe, ka vërjetur se teoritë e konspiracionit shpesh kanë një dimension të fortë emocional.
“Ata nuk kanë të bëjnë vetëm me të drejtën dhe të gabuarën,” thotë ai, “por të mbështetur nga ndjenjat e inatit, zemërimit dhe indinjatës për mënyrën se si funksionon bota”.
Dhe këto teori kanë lulëzuar këtë vit, me shumë njerëz që kërkojnë shpjegime korrekte për pandeminë, politikën amerikane dhe ngjarjet e mëdha botërore.
Catherine nga Anglia e kupton këtë më mirë se shumica. 38-vjeçarja dikur ishte një besimtar e madhe e komploteve në lidhje me vaksinat që përdoren për të dëmtuar qëllimisht njerëzit. Ajo i ka hedhur poshtë pretendimet e tilla.
- Mos u tregoni përçmues
“Afrohuni bisedave me miqtë dhe familjen me ndjeshmëri e jo me tallje”, thotë Claire Ëardle nga First Draft, OJQ që lufton dezinformimin. “Dëgjoni me durim”.
Rregulli i saj i artë është: kurrë mos turpëroni dikë për pikëpamjet e tij. Kjo ka të ngjarë të dështojë.
“Nëse vendosni të diskutoni mbi teoritë e konspiracionit, mos u hidhni poshtë me bindjet e personit tjetër”, pajtohet Jovan Byford. “Vendosni disa pika të përbashkëta.”
Mos harroni se njerëzit shpesh u besojnë teorive të konspiracionit sepse thellë-thellë, ata janë të shqetësuar. Mundohuni t’i kuptoni ato ndjenja – veçanërisht në një vit si ai që sapo kemi pasur.
- Inkurajoni mendimin kritik
Njerëzit që besojnë në teoritë e konspiracionit shpesh thonë: “Unë bëj hulumtimin tim”.
Problemi është se hulumtimi i tyre tenton të konsistojë në shikimin e videove të trazuara në YouTube, ndjekjen e njerëzve të rastësishëm në Facebook dhe marrjen e dëshmive e fakteve në llogaritë e dyshimta në rrjetet sociale.
Por fryma e dyshimit që përshkon internetin me mendime konspirative është në të vërtetë një hapje kryesore për mendimin racional, thotë Jovan Byford.
“Shumë njerëz që besojnë në teoritë e konspiracionit e shohin veten si skeptikë të shëndetshëm dhe studiues të vetë-mësuar në çështje komplekse”, thotë ai. “Paraqisni këtë si diçka që, në parim, ju e vlerësoni dhe ndani”.
“Qëllimi juaj nuk është t’i bëni ata më pak kuriozë ose skeptikë, por të ndryshoni atë për të cilën ata janë kuriozë ose skeptikë”.
- Bëj pyetje
Kontrollimi i fakteve është i rëndësishëm, por shpesh nuk është mënyra e duhur kur dikush beson me pasion në komplot. Pyetjet janë shumë më efektive se pohimet, thonë ekspertët.
“Përqendrimi në taktikat dhe teknikat e përdorura nga njerëzit që shtyjnë dezinformimin është një mënyrë më efektive për të adresuar këto biseda sesa duke u përpjekur për të zbardhur informacionin”, thotë Claire Ëardle.
Mendoni për pyetje të përgjithshme që i inkurajojnë njerëzit të mendojnë për ato që besojnë. Për shembull, a janë disa nga bindjet e tyre kontradiktore? A kanë shumë kuptim detajet e teorisë që ata po përshkruajnë? A kanë menduar për kundër-provat?
“Duke bërë pyetje dhe duke i bërë njerëzit të kuptojnë të metat, në fund të fundit i bëni njerëzit të dyshojnë në vetëbesimin e tyre dhe t’i hapni ata për të dëgjuar pikëpamje alternative”, thotë ish-besimtari i komplotit Phil.
- Mos prisni rezultate të menjëhershme
Personat që kanë rënë thellë në vrimën e konspiracionit, dalja mund të jetë një proces shumë i gjatë.
“Jini realist për atë që mund të arrini”, paralajmëron psikologu Jovan Byford. “Teoritë e konspiracionit ngulitin te besimtarët një ndjenjë epërsie. Është një gjenerator i rëndësishëm i vetëvlerësimit – i cili do t’i bëjë ata rezistent ndaj ndryshimit”.
Por ekspertët pajtohen se edhe nëse nuk shihni rezultate të menjëhershme – ju nuk duhet dorëzoheni.
(Artikull i publikuar nga BBC)
