Platforma për luftën kundër dezinformatës “hibrid.info” është projekt i organizatës joqeveritare “ADS”. Kjo platformë ka për qëllim identifikimin e dezinformatës përmes analizës së kontrollit të fakteve “fact-checking”. “Action for Democratic Society” (ADS) është organizatë Jo-Qeveritare, e themeluar në vitin 2010 në Kosovë dhe është e regjistruar në departamentin e regjistrimit dhe ndërlidhjes së OJQ-ve në Ministrinë e Administratës Publike (MAP) të Qeverisë së Kosovës.
Kjo OJQ është regjistruar në bazë të nenit nëntë të Ligjit Nr. 03/L-134 Për Lirinë e Asociimit në organiztat Jo-Qeveritare në Republikën e Kosovës.
Hibrid.info, si projekt në kuadër të ADS-së, ka filluar së operuari nga viti 2020.
Qëllimi
Qëllimi i platformës është kontributi në ofrimin e informacionit të saktë, të bazuar në fakte përmes analizës së kontrollimit të fakteve të paraqitur në media dhe publikime tjera, për të zbehur ndikimin e keqinformimit që vijnë si dezinformatë, teori konspirative, pseudo-shkencë, lajme të rrema, përmbajtje e pa verifikuar, clickbait dhe forma tjera.
Analiza e kontrollimit të fakteve bëhet bazuar në metodologjinë e platformës e cila është publike.
Përmes verifikimit rigoroz të informacionit në të gjitha llojet e mediave dhe kanaleve tjera të komunikimit, ne dëshirojmë që publikut t’i ofrojmë fakte të mjaftueshme që do të shërbejnë për të dalluar qartë burimet kreidbile dhe të besueshme nga ato të pabesueshme apo të dyshimta.
Ne dëshirojmë që hibrid.info të shërbejë si burim për vetë mediat, veçanërisht për gazetarët e rinj që janë në fillim të karrierës së tyre, por edhe për palët tjera siç mund të jetë hulumtuesit, shkencëtarët e rijnë, politikanët, diplomatët dhe profile tjera që ndërlidhen me hulumtim të informatave.
Çfarë bëjmë ne?
Zbulimin e lajmeve që përhapin dezinformatë, të agjendave propaganduese si dhe njoftimin e edukimin e opinionit rreth këtyre fenomeneve.
Hulumtim – ekipi profesional i hibrid.info gjatë gjithë kohës qëndron duke hulumtuar përmbajtje mediatike apo edhe të publikuesve tjerë që gjenden në hapësirën kibernetike. Te gjitha hulumtimet bëhen duke u bazuar në metodologjinë e platformës që është publike (vegëza e metodologjisë).
Vlerësimet dhe kategorizimi i tyre, bazuar në metodologjinë, kanë peshë të ndryshme: disa janë me më pak ndikim siç mund të jenë “clickbait”, “satira” apo edhe gabimi. Por ka edhe të atilla që marrin vlerësim më të keq, siç është “lajmi i rremë”, i cili mund të jetë një tregim tërësisht i trilluar apo i sajuar, pretendimet e të cilit mund të jenë të pa argumentueshme, por në të njëjtën kohë, publikuesi synon ta paraqes atë si të vërtetë. Në rastet e publikimit të artikujve të tillë, hibrid.info bënë përpjekje që të identifikojë edhe disa media tjera që kanë publikuar artikullin e njëjtë e të cilave u japim vlerësimin “transmetimi i lajmeve të rreme”.
Kontrollit të fakteve, hibrid.info ia bashkëngjit edhe analizën e të dhënave dhe arsyetimin e vlerësimit.
Në kuadër të ueb-faqes (hibrid.info), është vendosur edhe rubrika “rrenë” ku është e bashkangjitur një bazë e të dhënave me media të cilat janë quajtur si “të dyshimta”. Këto ueb-faqe që pretendojnë të paraqiten si media cilësohet si të “dyshimta” marrë për bazë mungesën e të dhënave siç janë impresumi, kontakti, të dhënat për ekipin e portalit dhe regjistrimin në institucione përgjegjëse siç mund të jetë Agjencia për Regjistrimin e Biznesit dhe trupat relevant për media (Këshillimi i Mediave të Shkruara apo Komisioni i Pavarur i Mediave). Kjo data-bazë u mundëson lexuesve që të kenë më shumë informacione rreth burimeve që shpërndajnë lajme të rreme dhe dezinformojnë audiencën.
Secila kategori në hibrid.info ka të bashkangjitur një shpjegim të shkurtër për përmbajtjen, i cili shfaqet menjëherë pas klikimit mbi të.
Kategoritë:
Analizë
Në kategorinë/rubrikën “Analizë” publikohen artikuj që iu nënshtrohen kontrollimit të fakteve dhe analizës së tyre. Në kuadër të saj gjenden edhe dy nënkategori “Fact-checking”, që bënë verifikimin e fakteve të shkrimeve gazetareske dhe “Fake Agjenda” publikohen hulumtime që marrin për bazë kontekstin e ngjarjeve. Shkrimet “Fake-Agjenda”kanë për qëllim të sjellin më shumë informacione lidhur me teknikat, metodat dhe praktikat që përdorën nga një palë për të goditur palën e vënë në shënjestër. Palët e përfshira në këtë analizë mund të jenë grupe të interesit, grupe politike, propagandat shtetërore dhe grupe, organizma e institucione tjera.
Media
Në kategorinë/rubrikën “Media” publikohen artikuj që paraqesin të rejat e fundit nga vendi, rajoni e bota rreth publikimeve që kanë përmbajtje në rreme apo dezinformatë. Në këtë rubrikë publikohen artikuj gazetaresk, po pa iu nënshtruar kontrollit dhe analizës së fakteve.
Publikimet
Në këtë kategori futen disa nga publikimet kryesore që bëhen nga hibrid.info. Në kuadër të kësaj rubrike është edhe nënkategoria e raporteve mujore. Raportet mujore janë të tipit pasqyrues së gjendjes së çrregullimit informativ dhe përgatitet nga artikujt e kontrollimit të fakteve të krijuar e publikuar nga hibrid.info përgjatë periudhës një mujore.
Opinione
Artikujt e publikuar në kategorinë/rubrikën “Opinione”, paraqesin mendimet personale të autorit. Si rrjedhojë, Hibrid.info mund të mos e ndajnë të njëjtin mendim apo qëndrim me autorët e opinioneve.
Rrenë
Përveç analizës së kontrollit të fakteve (Fact-checking) ndaj mediave më të lexuara vendore, rajonale e ndërkombëtare, hibrid.info kontrollon faktet edhe të publikimeve në portalet që paraqiten si media. Kjo bëhet për të ruajtur audiencën nga këto lloje mediash, duke qenë se përbejnë një rrezik të madh dhe shtrirje të gjerë të ndikimit përmes shpërndarjes së përmbajtjes në rrjete sociale. Në njërën nënkategori publikohen përmbajtjet e këtyre ueb-faqeve dhe në tjetrën janë paraqitur lista e këtij lloji të ashtuquajturave media. Ekipi i hibrid.info i ka quajtur këto media si të dyshimta, meqenëse nuk kanë impresum, kontakt, rubrikë të stafit si dhe nuk janë të regjistruara si media në institucionet relevante.
Covid-19
Këtu përmblidhen lajmet dhe gjithçka që ndërlidhet më informimin rreth virusit COVID-19.
EDU
Rubrika e edukimit medial “EDU” synon ofrimin e një hapësire gjithëpërfshirëse të fushës së edukimit medial duke filluar nga shpjegimi teorik, shtjellimet e temave të ndryshme, burimet/materialet për edukim medial, këshilla dhe udhëzime për qytetarët, etj.
Paanshmëria dhe objektiviteti
Hibrid.info, siç është përmendur edhe më lartë, është projekt në kuadër të OJQ-së “ADS”. Stafi i hibrid.info, siç mund të vërtetohet edhe në analizat e publikuara, zbaton politika redaktuese të paanshme dhe objektive për të gjitha palët e hulumtuara. Në bazë të metodologjisë, puna hulumtuese dhe verifikuese e hibrid.info përzgjedh materialet në bazë të rëndësisë me metodën e mostrës së rastësisë, dhe vërteton saktësinë e tyre, pa bërë dallime në aspektin politik apo të përkatësive tjera, por duke u bazuar vetëm në burimet e informacionit dhe saktësisë së tyre.
Kontrollet e fakteve nga hibrid.info behën kryesisht pasi ato të jenë publikuar dhe të jenë të qasshme (post hoc). Nëse këto publikime apostrofojnë një individ apo palë të caktuar, ne verifikojmë ato duke i parë publikimet tjera, të përcjella me link (vjegëz) adekuat. Në të gjitha kontrollet e fakteve të publikuara në hibrid.info bëhet ballafaqimi i fakteve të deklaratave dhe qëndrimeve duke i mbështetur me më shumë se 2 burime kredibile që janë të qasshme në formën online. Por, nëse një kontroll i fakteve paraqitet të jetë më i komplikuar dhe kur nuk ka asnjë të dhënë publike që mund të gjendet online, në raste të rralla kërkohet edhe prononcimi i palëve.
Kjo qasje sigurohet nga procedura themelore që hibrid.info zbaton në analizën e përmbajtjeve mediatike.
Askush që punon në hibrid.info nuk është dhe nuk duhet të jetë anëtar aktiv i ndonjë partie politike, as të marrë pjesë aktivisht në fushatat zgjedhore të subjekteve politike.
Kjo nënkupton që hibrid.info nuk pranon as fonde nga grupe të tilla si nga partitë, bizneset apo grupe tjera të interesit, duke arritur të ruaj objektivitetin dhe paanshmërinë editoriale, nga çfarëdo pale.
Aktivitetet brenda projektit hibrid.info janë të pavarura nga çdo ndikim politik, përfshirë edhe atë financiar. Puna jonë financohet ekskluzivisht nga organizatat dhe ambasada dhe misione ndërkombëtare që përfaqësojnë demokracitë perëndimore.
Si financohet hibrid.info?
Duke qenë se hibrid.info është një platformë e re për verifikim të fakteve, financimi i aktiviteteve mbetët një sfidë e momentit. Deri në korrik të vitit 2022, shumica e punës është bërë në formë vullnetare, përveç të disa aktiviteteve. Përveç stafit të rregullt, kontribut të madh japin edhe bashkëpunëtorët e jashtëm, të cilët janë ekspertë të fushave të ndryshme që ndërlidhen me kontroll të fakteve, siç janë fusha e gazetarisë, sigurisë dhe sigurisë së të dhënave (shih impresumin).
Duke qenë se iniciativa e ndërmarr nga ne për krijimin e kësaj platforme, është pritur me entuziazëm edhe nga profesionistët e fushës, por edhe ligjëruesit e universitetit, shumë prej tyre kanë shprehur dëshirën që të kontribuojnë pa përfitim, me qëllim që të avancojnë veprimtarinë e këtij projekti dhe të avokojnë në edukimin medial të lexuesve dhe audiencës në përgjithësi.
Financimi në vitin 2022
Gjatë vitit 2022, deri më 1 korrik, aktivitet në fushën e kontrollit të fakteve janë kryer në mënyrë vullnetare, me kompensime të vogla të siguruara nga ADS përmes projekteve në fusha tjera. Ndërsa, nga 1 korriku, kur është fituar granti nga National Endowment for Democracy (NED) me vlerë prej 45,000 USD, të gjitha shpenzimet në aspektin e aktiviteteve, administratës dhe logjistikës janë mbuluar nga ky grant.
Financimi në vitin 2021
Gjatë vitit 2021 financimi ka qenë gjithashtu i pjesshëm, por i bazuar kryesisht në baza vullnetare dhe kompensime tjera të pjesshme të siguruara nga ADS përmes projekteve në fusha tjera. I vetmi aktivitet i financuar gjatë 6 mujorit të parë të vitit 2021 për programin e hibrid.info ishte ai për ndërtimin e një aplikacioni (web-based) që do të shërbejë për edukimin e lexuesve në identifikimin e lajmeve të rreme.
Ky projekt u mundësua nga “Balkan Media Assistance Program” (BMAP), i financuar nga USAID me 5.000 USD.
Financimi në vitin 2020
Që nga shtatori i vitit 2020, atëherë kur u bë edhe lansimit online të faqes hibrid.info, deri më 31 dhjetor i po këtij viti, e gjithë puna është bërë në baza vullnetare.
