Artikull nga CSU Writing Center
Leximi kritik do të thotë që një lexues zbaton disa procese, modele, pyetje dhe teori që rezultojnë në qartësi dhe kuptim të tekstit. Në një lexim kritik ka më shumë përfshirje në përpjekje dhe mirëkuptim sesa në një “shkëputje” të thjeshtë të tekstit. Por cili është dallimi? Nëse një lexues e “përshkon” tekstin, karakteristikat dhe informacionet sipërfaqësore janë aq sa lexon lexuesi. Një lexim kritik arrin në “strukturë të thellë” (nëse ekziston një gjë e tillë përveç tekstit sipërfaqësor), domethënë qëndrueshmëri logjike, toni, organizimi dhe një sërë termash të tjerë shumë të rëndësishme.
Si mund të bëheni një lexues kritik? Ka një shumëllojshmëri përgjigjesh për këtë pyetje dhe më poshtë i gjeni disa hapa që mund t’i merrni:
1. Përgatituni të bëheni pjesë e audiencës së autorëve.
Autorët shkruajnë tekste për audienca specifike dhe të bëheni anëtarë të po asaj audience, e bën më të lehtë arritjen e qëllimit të autorit. Mësoni për autorin, historinë e autorit dhe tekstin, lexoni hyrjet dhe shënimet.
2. Përgatituni të lexoni me mendje të hapur.
Lexuesit kritikë kërkojnë njohuri; ata nuk e “rishkruajnë” një vepër sipas personalitetit të tyre. Detyra juaj si një lexues kritik i shkolluar është të lexoni atë që është në faqe, duke i dhënë autorëve një mundësi për të zhvilluar ide dhe t’i lejoni vetes të reflektoni në mënyrë objektive mbi tekstin.
3. Konsideroni titullin.
Kjo mund të duket e qartë, por titulli mund të japë të dhëna për qëndrimin, qëllimet, këndvështrimin personal ose qasjen e autorit.
4. Lexoni ngadalë.
Ky është një faktor i rëndësishëm për “leximin nga afër”. Duke lexuar ngadalë, do të krijoni më shumë lidhje brenda tekstit.
5. Përdorni fjalorin dhe vepra të tjera të përshtatshme referimi.
Nëse ka një fjalë në tekst që nuk është e qartë ose e vështirë për t’u përcaktuar në kontekst: kërkojeni atë. Çdo fjalë është e rëndësishme dhe nëse një pjesë e tekstit është e vështirë për t’u kuptuar, është dyfish e rëndësishme të kuptoni se si i përdor autori ato fjalë.
6. Mbani shënime.
Mbani shënime anësore, nënvizoni, shkruani idetë në një fletore, bëni gjithçka që funksionon për shijen tuaj personale. Vini re idetë kryesore, tezën, pikat kryesore të autorit për të mbështetur teorinë. Shkrimi gjatë leximit ndihmon në kujtesë në shumë mënyra, veçanërisht duke krijuar një lidhje që përndryshe është e paqartë në tekst konkret në shkrimin tuaj.
7. Mbani një ditar leximi.
Përveç mbajtjes së shënimeve, shpesh është e dobishme të shënoni rregullisht përgjigjet dhe mendimet tuaja për t’ju ndihmuar më vonë. Duke zhvilluar një zakon për të lexuar dhe shkruar së bashku, të dyja aftësitë do të përmirësohen.
Leximi kritik përfshin përdorimin e aftësive logjike dhe retorike. Identifikimi i tezës së autorit është një pikë e mirë për të filluar, por për të kuptuar se si autori synon ta mbështesë atë është një detyrë e vështirë. Më shpesh sesa jo një autor do të bëjë një pretendim (më së shpeshti në formën e tezës) dhe do ta mbështesë atë në tekst. Mbështetja për pretendimin e autorit është në provat e ofruara për të sugjeruar se argumenti i synuar i autorit është i mirë, ose në mënyrë të arsyeshme i pranueshëm. Ajo që i lidh këto të dyja së bashku është një seri lidhjesh logjike që e bindin lexuesin për koherencën e argumentit të autorit: kjo është kryesorja. Nëse premisa e autorit nuk mbështetet, një lexim kritik do të zbulojë mangësitë në tekst që tregojnë se ai nuk është i besueshëm.
