Artikull i publikuar nga Syracuse University
Kuptimi i keqinformimit dhe dezinformimit është një pjesë kritike e shkrim-leximit digjital në botën e sotme.
Mendoni për reklamën e fundit farmaceutike që keni parë në televizion. Çfarë keni vënë re?
Shumica e tyre përmbajnë njerëz të buzëqeshur, muzikë optimiste dhe një mjek që trajton pacientët. Por a jeni ndalur ndonjëherë të mendoni pse ekzistojnë këto veçori?
Teknikat e bindjes – si të veshësh një aktor si doktor ose të xhirosh reklamën në një park në një ditë të bukur vere – luajnë një rol integral në bindjen e njerëzve që të ndërmarrin një veprim ose të adoptojnë një besim të caktuar.
Me këto teknika të bindjes që përdoren në të gjitha format e mediave, shpesh mund të jetë e vështirë të dallosh kur diçka është dezinformim. Dy profesorë në iSchool, Lu Xiao dhe Bei Yu, studiojnë këto teknika të bindjes dhe natyrën e dezinformimit. Këtu janë disa nga këshillat e tyre më të mira për identifikimin e keqinformimit ose dezinformimit në internet:
1. Analizoni si përmbajtjen ashtu edhe burimin
Së pari, shikoni vetë përmbajtjen dhe përpiquni të identifikoni çdo pjesë të informacionit që duket shumë e mirë për të qenë e vërtetë, që nuk është në përputhje me të tjerat që keni lexuar ose parë, ose duken të tepërta, dramatike ose që u mungojnë prova specifike.
“Është gjithashtu e rëndësishme të kërkoni gjuhë sensacionale”, thotë Yu.
Më pas, shikoni burimin e informacionit dhe bëni vetes disa pyetje. Kush është autori i kësaj faqeje apo komenti? A janë ata mjaftueshëm të besueshëm për të folur mbi këtë temë? Çfarë përmbajtje tjetër kanë prodhuar në të kaluarën? Shikimi i profilit të një autori shpesh mund të zbulojë një agjendë të qartë kur ata kanë botuar vazhdimisht për të njëjtën temë.
Një metodë tjetër për të kontrolluar besueshmërinë është duke kryer një kërkim të shpejtë në Google për të parë nëse ka ndonjë artikull që hedh poshtë drejtpërdrejt atë që sapo keni lexuar. Shpesh, kur një pjesë e caktuar e dezinformimit fillon të bëhet më e zakonshme, autorë të tjerë me reputacion do të bashkojnë deklarata dhe prova që vërtetojnë se pretendimi është i rremë, gjë që mund t’ju ndihmojë të zbuloni shtrirjen e plotë të tregimit.
URL-ja e një lidhjeje mund të jetë gjithashtu një sinjal besueshmërie. Një emër domaini profesional ose i njohur mirë mund t’i besohet më shpesh sesa një vargu numrash dhe shkronjash. Për më tepër, domeni i nivelit të lartë ( p.sh. .com, .org, .gov, .edu) mund të jetë një tregues i llojit të burimit nga vjen informacioni.
Së fundi, rendi në të cilin paraqitet informacioni mund të ndryshojë perceptimin dhe kuptimin e informacionit nga lexuesi. Platformat si Twitter dhe Youtube kanë shmangur shfaqjen e përmbajtjes në rend kronologjik dhe tani renditin Tweet-et dhe komentet sipas angazhimit – që do të thotë se lajmet e përhapura të rreme dhe informacionet e nxjerra jashtë kontekstit mund të ngrihen lehtësisht në krye.
2. Identifikoni nëse informacioni është keqinformues apo dezinformues
Xiao thotë se ekzistojnë dy lloje të informacionit të rremë: informacioni i gabuar dhe mosinformimi. Keqinformimi është informacion i rremë që vjen nga një gabim i sinqertë.
A keni bërë ndonjëherë një gabim shtypi që ka ndryshuar plotësisht kuptimin e asaj që po përpiqeni të thoni? Besove diçka që shoku yt tha në internet, vetëm për të zbuluar më vonë se ata e kishin gabim? Ky është dezinformim.
Dezinformimi, nga ana tjetër, ndodh kur informacioni shtrembërohet qëllimisht nga një individ ose organizatë për të çuar përpara një agjendë specifike. Pikërisht këtu hyn në lojë bindja dhe qëllimi për të bindur.
Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se dallimi midis keqinformimit dhe dezinformimit mund të mos jetë gjithmonë bardh e zi. Për shembull, gazetarët shkencorë mund të shpjegojnë një gjetje korrelative si shkakësore nga keqkuptimi ose ekzagjerimi për sensacionalizëm. Kjo do të thotë se ndonjëherë mund të duhet vëmendje shtesë për të analizuar nëse një pjesë e informacionit është keqinformim apo dezinformim.
Arsyet e zakonshme për përhapjen e dezinformatave përfshijnë miratimin e një partie politike ose kandidati, dëmtimin e reputacionit të një personi ose nxitjen e një veprimi specifik nga përdoruesit – si klikimi në një faqe interneti që fiton para nga reklamat.
Në zgjedhjet presidenciale të vitit 2016, për shembull, një faqe lajmesh e rreme e maskuar si një televizion lokal raportoi se Papa Françesku kishte mbështetur Donald Trump. Disa muaj më parë, një faqe tjetër lajmesh të rreme raportoi se Papa kishte mbështetur Bernie Sanders. Asnjëra nuk ishte e vërtetë. Por të dyja janë krijuar për të shkaktuar klikime – dhe për rrjedhojë dollarë reklama – në faqet e rreme.
3. Përpiquni të identifikoni qëllimin pas postimit ose informacionit
Xiao thotë se ka disa tregues që mund të na japin të dhëna për qëllimin e një personi pas postimit.
Përhapja në rritje e “boteve” do të thotë se shumë prej tyre po krijohen dhe përdoren për keqdashje. Shenjat e një roboti përfshijnë një vëllim të madh postimesh, pamje dhe fraza nxitëse, spamming me hashtag dhe mungesë informacioni personal.
“Njerëzit janë të mirë në fshehjen e qëllimeve të tyre. Të tjerët mund të jenë më të gatshëm të pajtohen me një ide ose deklaratë kur nuk është aq e thjeshtë të identifikosh se është dezinformatë”, tha Xiao.
4. Përdorni burime autoritative
Yu rekomandon kërkimin dhe përdorimin e materialeve të zhvilluara nga ekspertë të fushës për të aksesuar informacionin cilësor dhe thotë se ka shumë burime si kjo, veçanërisht për vlerësimin e informacionit të bazuar në shkencë, që është fusha e ekspertizës së saj.
Për shembull, nëse jeni duke kërkuar për informacion shëndetësor, CDC , Mayo Clinic dhe WebMD janë të gjitha burime të mira informacioni të çastshme për publikun e gjerë. Informacioni në këto faqe shkruhet për publikun nga ekspertë shëndetësorë bazuar në rezultatet e hulumtimit të publikuara në revista të rishikuara nga kolegët. Nëse jeni të interesuar të lexoni punimet kërkimore origjinale, mund të kërkoni PubMed nga Biblioteka Kombëtare e Mjekësisë për të gjetur rezultatet më të fundit të kërkimit.
5. Vlerësoni se si informacioni përshtatet në sistemin tuaj të besimit
Yu inkurajon përdoruesit të vlerësojnë se si sistemet e tyre të besimit dhe kujt i besojnë ndikojnë nëse ata besojnë apo jo diçka të vërtetë. Hulumtimet e psikologjisë njohëse kanë zbuluar se besimi luan një rol të madh në procesin njohës, sepse individët shpesh kujdesen më shumë se kujt i besojnë, jo për vetë faktet.
Ndonjëherë faktet e thjeshta nuk ndihmojnë bindjen, sepse individët mund të mbështeten në sistemin e tyre të besimit personal për të interpretuar provat, sipas Yu. Ajo gjithashtu tha se paragjykimi i konfirmimit është një problem i rëndësishëm sepse njerëzit kanë më shumë gjasa të bien viktimë e asaj që ajo e quan “Sindroma e Tolstoit”, që është kur njerëzit nuk ndryshojnë mendjen e tyre për një çështje, pavarësisht sa prova paraqiten. Për shembull, industria e duhanit dikur promovoi kërkimin nga një shkencëtar i cili besonte me vendosmëri se kanceri ishte rezultat i faktorëve gjenetikë, jo mjedisit.
“Ne si qenie njerëzore duhet të shqetësohemi për mënyrën se si e konsumojmë informacionin. Nuk ka të bëjë vetëm me mënyrën se si i konsumojmë faktet si bardh e zi, por si i interpretojmë ato dhe si përshtaten në sistemet tona të besimit individual”, tha ajo.
